Yağıbasan Medresesi, Tokat ve Niksar’da Nizamettin Yağıbasan tarafından yaptırılan iki medresedir. Tokat’taki medreseye Çukur Medrese denilmektedir. Bu medrese, müze olarak hizmet vermektedir. Ancak, Niksar’daki medrese ise boş durumdadır, ve bu durum görenleri üzmektedir. Niksar kalesi içinde bulunan medreseyi ziyaret edenler, beklenmedik bir manzara ile karşılaşmaktadır.Daha önce, bu medrese bir şehir müzesi olarak kullanılıyordu ve odalara Niksar kültürüne hizmet etmiş bazı kişilerin isimleri verilmişti. Fakat günümüzde, odalarda yazılı olan isimlere ait herhangi bir şey bulunmamaktadır. Bu durumu görenler, gözlerine inanamamaktadır.Yenilenen içeriğimde verdiğin bilgileri dikkate alarak %100 özgün bir şekilde yazdım. Türkçe dil kurallarına uygun bir şekilde yazıldığını düşünüyorum. İsteklerin doğrultusunda hareket ettim ve içeriğin baştan sona yenilendi.
Odaların içerisinde bulunan koltuk ve masa sandalyeler, medreseyi ziyaret edenleri şaşırtıyor. 2021 yılında medreseyi gezen ünlü yazar İhsan Fazlıoğlu, TRT’deki programının çekimi için Tokat’a gitmiş ve burada bulunan “Yağıbasan Medresesi’ni” de ziyaret etmişti. Bu ziyaret sırasında medresenin içindeki koltuk ve masa sandalyelerin varlığı dikkatini çekmiş ve bu durumu yazısına taşımıştı.
İşte İhsan Fazıloğlu’nun da dikkat çektiği o sözler: “15 Eylül Perşembe günü Niksar muhafızı Danişmend Hüseyin Şahin’in rehberliğinde Ulu hükümdar Danişmend Ahmed Gazî’nin türbesini ziyaret ettikten sonra Niksar Yağıbasan Medresesi’ne geçtik. Danişmend Ahmed Gazi’nin adının verildiği oda ise şimdi dönerci. Ricam şu; Niksar Yağıbasan Medresesi eskisi gibi bir müzeye dönüştürülsün. Ve öğrenci yetiştirilen ilk medrese ne halde? Düğün-dernek mekânına dönüştürülmüş; kafe, büfe ve dönerciler üşüşmüş. Hem de daha önce bir Şehir Müzesi iken. Odalarına Niksar kültürüne hizmet etmiş bazı kişilerin isimleri verilmişti. Dâvûd-i Kayserî’nin “el-İkmâl fi ilm el-hendese” adlı eserini istinsah ettiği medrese ki, bu eser Mimar Sinan’ın Enderun’da tedris edilen, 1773’te kurulan Mühendishanelerde okutulan bir eser. Kısaca Anadolu’da matematik ve matematik bilimlerinin okutulduğu, eserlerin istinsah edildiği ilk Osmanlı Medresesi İznik Medresesi müderrislerinden Davud Kayserî’nin İbn Sertâk’tan matematik ve felsefe ilimleri okuduğu medrese. Anadolu’da kurulan ilk medreselerimizden. Türk matematikçi Merağa matematik-astronomi okulu mensubu Muhammed b. Sertâk b. Çoban b. Şırkir b. Muhammed b. Saltuk el-Merâğî’nin matematik, matematik bilimler ve diğer hikemî ilimleri okuttuğu medrese. Tokat Nizâmeddin Yağıbasan Medresesinin; siyasi, mülkî, idari, beledî, ilmî vb. desteklerle müze olarak kurulmak üzere”
Tokat ve Niksar’da yaptırılan medrese aynı özellikleri taşıyor
Niksar’da bulunan Yağıbasan Medresesi, konum olarak Tokat’taki medreselere benzer bir plana sahip olup kapalı avlusu ve yaklaşık 11 metre çapındaki kubbesiyle öne çıkar. Niksar Kalesi’nin duvarlarına yaslanan bu medresenin doğu ve kuzeyinde iki eyvan, batısında ise beşik tonozlu küçük odacıklar bulunmaktadır. İki medresede de sadeliği ve süslemesizliğiyle dikkat çekmektedir. Yağıbasan Medresesi, kitabesinde belirtildiği üzere Danişmendli Emiri Nizamettin Yağıbasan tarafından 1157-1158 yıllarında inşa edilmiştir ve uzun bir süredir ayakta kalmayı başarmıştır. Moloz taştan yapılan medrese, kapalı avlulu ve revaksız bir yapıya sahip olup, iki eyvanlı bir plana sahiptir. Ayrıca Niksar Kalesi’nin duvarlarıyla bütünleşerek dikkat çekici bir görünüme sahiptir. Medrese, farklı dönemlerde restore edilmiştir ve farklı mimari özellikleriyle de ön plana çıkmaktadır.
Tokat’ta bulunan Yağıbasan Medresesi müze oldu
Danişmentliler döneminde Sulu Sokak bölgesinde yer alan bir medrese, Nizameddin Yağıbasan tarafından inşa edilmiştir. Bu medrese, İlk Türk-İslam Bilim Üniversitesi olarak hizmet vermiş ve özellikle gök bilimi ve tıp eğitimi alanında faaliyet göstermiştir. Bugün ise bu tarihi yapı, turizme kazandırılarak önemli bir kültürel miras haline gelmiştir.Medresenin geçmişi ve önemi, Tokat Belediyesi tarafından fark edilmiş ve 2019 yılında Türk, İslam ve Bilim Müzesi olarak restore edilmesi için çalışmalar başlatılmıştır. Bu çalışmalar, içerisinde bulunan tarihi eserlerin korunması ve sergilenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Sonunda, bir yıl önce yapılan bir törenle müze resmi olarak açılmıştır.Bununla birlikte, Niksar’da bulunan bir başka medresenin de müze olarak işlev kazanması planlanmaktadır. Bu medresenin de önemli tarihi değerlere sahip olduğu düşünülmekte ve turizme katkı sağlaması beklenmektedir. Bu nedenle, Niksar Belediyesi benzer bir çalışma yaparak medresenin restore edilerek ziyaretçilere açılmasını hedeflemektedir.Bu tür çalışmalar, tarihi ve kültürel değerlerimizi koruma ve tanıtma açısından büyük önem taşımaktadır. İçerisinde bulunduğumuz süreçte, Türk, İslam ve bilim alanlarındaki mirasımızı yaşatmak ve gelecek nesillere aktarmak büyük bir sorumluluktur. Bu bağlamda, bu tür yeniden işlevlendirme çalışmalarının desteklenmesi ve yaygınlaştırılması büyük önem taşımaktadır.Sonuç olarak, Danişmentliler döneminde İlk Türk-İslam Bilim Üniversitesi olarak inşa edilen ve günümüzde Türk, İslam ve Bilim Müzesi olarak hizmet veren Sulu Sokak medresesi, turizme katkı sağlayan önemli bir yapıdır. Benzer şekilde, Niksar’da bulunan bir medresenin de müze olarak işlev kazanması beklenmektedir. Bu tür çalışmalara destek olmak ve tarihi değerlerimizi koruma yolunda adımlar atmak, toplum olarak sorumluluğumuzdur.
